Η Αυτοαποτελεσματικότητα και η επίδραση του Επαγγελματικού Προσανατολισμού

Μια πολύ σημαντική έννοια η οποία πολύ συχνά επηρεάζει την αποδοτικότητα ενός μαθητή στη μελέτη του και στα καθήκοντά του αλλά και στη λήψη αποφάσεων που αφορούν την σταδιοδρομία του είναι η αυτοαποτελεσματικότητα. Αποτελεί έναν παράγοντα ψυχολογικό που επηρεάζεται από την εκπαίδευση και τη διαπαιδαγώγηση του ατόμου σε σημαντικό βαθμό. Όσον αφορά τη λήψη επαγγελματικών αποφάσεων ο Επαγγελματικός Προσανατολισμός σίγουρα μπορεί να επιδράσει αντισταθμιστικά.

Ως αυτοαποτελεσματικότητα σύμφωνα με τον Bandura ορίζεται η πίστη που έχει ένα άτομο ότι διαθέτει τις ικανότητες να εκτελέσει ένα συγκεκριμένο έργο υπό συγκεκριμένες συνθήκες. Αντιλαμβάνεται λοιπόν κανείς για την διαμορφωμένη πεποίθηση ενός ατόμου σχετικά με τον εαυτό του και με τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να ανταπεξέλθει σε καθήκοντα κυρίως δύο πράγματα: αφ’ ενός ότι η πίστη στις ικανότητες μπορεί να μην αντικατοπτρίζει αντικειμενικά την πραγματικότητα, αφ’ ετέρου ότι μπορεί να επηρεάσει πολύ τη στάση του ατόμου απέναντι σε μια -μικρότερη ή μεγαλύτερη- πρόκληση. Μια πολύ χαμηλή αυτοαποτελεσματικότητα θα αποθαρρύνει το άτομο να κυνηγήσει ή ακόμα και να ασχοληθεί με έναν στόχο που κρίνει εκ των προτέρων ότι για τον ίδιο είναι ανέφικτος. Στην παραβολή του αετού του Άγκρεϊ ο αετός μεγαλώνοντας σε κοτέτσι μαζί με κοτόπουλα είχε πιστέψει ότι οι πτητικές του ικανότητες ήταν παρόμοιες με εκείνες των συντρόφων του μη τολμώντας να ανοίξει τα φτερά του. Αντίστοιχα βέβαια μια υπερβολικά υψηλή αυτοαποτελεσματικότητα θα οδηγήσει το άτομο σε λανθασμένη εκτίμηση του κόπου που οφείλει να καταβάλει ώστε να πετύχει τον στόχο του. Ένας νέος άνθρωπος όπως ένας μαθητής ή ένας φοιτητής όταν καλείται να θέσει εκείνους τους στόχους που θα λειτουργήσουν ως κίνητρο στην προσπάθεια που θα καταβάλει πιθανόν να οδηγηθεί σε περιχαράκωση, περιορίζοντας σημαντικά το εύρος των επιλογών του, καθορίζοντας τους στόχους με λανθασμένα κριτήρια βασισμένος στη «γνώμη» που έχει για τον εαυτό του και όχι σε αντικειμενικά δεδομένα.

Στο πεδίο της λήψης αποφάσεων σταδιοδρομίας η Συμβουλευτική Επαγγελματικού Προσανατολισμού μπορεί να λειτουργήσει αντισταθμιστικά προς τις ενδεχόμενες αρνητικές επιδράσεις του παράγοντα της αυτοαποτελεσματικότητας. Η διερεύνηση των κλίσεων και των ενδιαφερόντων, καθώς και των επαγγελματικών αξιών μπορούν να φανερώσουν για τι είναι «φτιαγμένος» ο καθένας. Έπειτα η πληροφόρηση από έγκυρες πηγές και η ανάλυση των χαρακτηριστικών και των απαιτήσεων των επαγγελμάτων μπορούν να διαφωτίσουν τον ενδιαφερόμενο βοηθώντας τον να κατανοήσει αν μπορεί βασισμένος σε αντικειμενικούς όρους να ασχοληθεί με ένα αντικείμενο στην επαγγελματική του σταδιοδρομία. Ουσιαστικά μέσα από τη διαδικασία του Επαγγελματικού Προσανατολισμού «σπάνε» τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις με στις οποίες το ίδιο το άτομο μπορεί να έχει παγιδεύσει τον εαυτό του και οδηγείται σε επιλογές που ταιριάζουν στις πραγματικές δεξιότητες, χαρακτηριστικά και επιθυμίες του.

Συνεπώς στο ξεκίνημα μιας προσπάθειας, τη στιγμή που καθορίζονται οι στόχοι είναι σημαντικό ο καθένας να λαμβάνει επιστημονική βοήθεια για να «κλειδώσει» αυτούς τους στόχους. Ακόμα κι αν νιώθει ότι ξέρει τι θέλει και τι του ταιριάζει η συνεδρία με έναν εξειδικευμένο και καταρτισμένο Σύμβουλο Σταδιοδρομίας μπορεί να οδηγήσει σε καθοριστικές για το μέλλον αποφάσεις.

Γιώργος Αγγουράς, Σύμβουλος Σταδιοδρομίας | EMPLOY EDU Σύμβουλοι Εκπαίδευσης & Σταδιοδρομίας